Dagblad Tubantia

Gepubliceerd op 19 september 2020 om 09:01

Was het nodig om in het verleden knetterhard te zijn tegen sporters, zoals in het turnen gebeurde? Of is de softere aanpak van nu de beste? De afgelopen jaren is er in de benadering van toppers veel veranderd. "Hardheid is oud denken”, zegt mental coach Ben Middelkamp. "Sporters moeten wel weerbaar blijven”, vindt Erik ten Hag, trainer van Ajax. 

Grenzen verleggen

Het is geen excuus voor wangedrag in de topsport, vindt Ben Middelkamp (66), mental coach uit Nijverdal. "Maar in de evolutie van de mens zien we altijd en overal kopieergedrag. Trainers en coaches doen het ook en dat zal niet veranderen. In elke sport gebeurt het, niet alleen in het turnen. Trainers zien succes bij sporters uit andere landen of teams en nemen het over. Ook al voel je aan dat het ver gaat: als het succesvol is en iedereen doet het, wordt het al snel normaal.”

Erik ten Hag uit Oldenzaal (50) doet er niet moeilijk over: hij pikt ook van anderen. "Maar ik voeg er nieuwe elementen aan toe”, zegt de trainer van Ajax. "Ik blijf nadenken en innoveren. In mijn manier van werken zitten veel Duitse elementen, ik heb ook niet voor niets twee jaar bij Bayern München gewerkt. Als het om benadering van sporters gaat, merk ik dat mijn generatie harder is opgevoed dan de huidige. De generatie daarvoor heeft een nog rauwere opvoeding gehad. Er werden zeker ook vernederende opmerkingen gemaakt, maar het idee bestond dat we er weerbaarder van werden. In topsport moet je grenzen verleggen.”

Turnschandaal

Aanleiding voor het gesprek met Middelkamp en Ten Hag is het turnschandaal dat het land weken geleden in zijn greep hield, maar alweer naar de achtergrond is geraakt. Ter opfrissing: een paar turnsters vertelden publiekelijk dat ze door toptrainers mentaal en fysiek zijn mishandeld. Vincent Wevers, vader van olympisch kampioene Sanne en zus Lieke, werd genoemd. Ook Frank Louter, trainer van TON in Almelo, kwam er niet mee weg. Er ontstond een hevige discussie in de turnwereld. 

Intussen zitten alle trainers weer gewoon op hun post en verdwijnt de massale verontwaardiging naar de achtergrond. Het gevoel dat vooral blijft hangen is: het kan echt niet wat ze destijds deden, maar zo was het vroeger nou eenmaal. En ook: we zijn toch veranderd de afgelopen jaren? Dat gevoel heerst niet alleen in de turnhal, maar is op veel andere sporten en ook in de maatschappij van toepassing. Middelkamp: "We zijn ook veranderd, we weten zoveel meer.” 

Tik met de stok van Geesink

"Het kan niet wat de trainers deden”, gaat Middelkamp verder. "Maar we deden het allemaal, dat is meteen het lastige aan dit verhaal.” Hij weet waarover hij praat. In zijn jonge jaren was hij judoka en zat als groot talent in het Nederlandse team. Zijn trainers waren grootheden en kampioenen. Noem Anton Geesink en Wim Ruska. "Ze trainden veel in Japan en pasten de methodes die ze daar zagen toe op ons. Dat was keihard, maar zij vonden het mooi en wij eigenlijk ook.”

De judoka’s moesten rechtop staan van Geesink en Ruska. Deden ze dat door vermoeidheid niet, dan kregen ze soms een corrigerende tik met een stok. "Wij vonden dat dus helemaal niet erg, maar genoten er van. We wilden hard trainen en afzien. We moesten ons ook geregeld driehonderd keer opdrukken. Als je de mat aantikte met je borst, zat er niets anders op dan opnieuw te beginnen en als het weer fout ging nog eens.”

"Ik zag op Papendal een keer een succesvolle Japanse coach die al om zes uur ’s ochtends knetterhard begon te trainen, de volgende dag stond ik er ook”, gaat Middelkamp verder. "Toen Muhammad Ali vertelde dat hij ’s morgens om vijf uur warm at, kopieerden veel sporters hem meteen. We wisten zoveel niet in die tijd. Het is bijna ongelooflijk. Ik ging rustig voor een judowedstrijd Chinees eten, dat kotste ik er dan weer uit om op gewicht te blijven.”

Rauwe kant

Ten Hag stamt als profvoetballer uit een generatie na Middelkamp. Het was de tijd waarin sporters de extreem rauwe kant al iets minder accepteerden, maar een pittige omgang met elkaar eerder regel was dan uitzondering. "Er zijn veel onderzoeken gedaan met name vanuit het onderwijs, daaruit is gebleken dat de softere en positieve benadering een beter leereffect heeft op de huidige generatie. Een heel kritische benadering wordt ook echt niet meer geaccepteerd.” 

"Dat is meteen het paradoxale aan dit verhaal”, vindt de trainer uit Oldenzaal. "De wereld om ons heen is zoveel harder geworden. Kijk alleen maar naar de media en sociale media en wat dat met sporters kan doen. Daar staan zoveel anonieme negatieve dingen op. Daar moet je wel tegen kunnen.”

Ten Hag vindt het een ingewikkeld thema. "De buitenwereld wordt steeds bozer, maar intern zijn we zachter geworden. Op school en ook in topsport. Maken we de de talenten wel weerbaar genoeg? Ik heb er geen oordeel over, maar ik stel mezelf wel veel vragen. Positief zijn heeft het juiste effect, dat is bewezen, maar het kan ook zijn dat sommige toptalenten daardoor net niet die grens overgaan die topsport vereist. De beste willen zijn, vergt een vorm van hardheid.”

Druk doet zoveel met mensen

Middelkamp vindt de aanpak van vroeger ‘oud denken’. "Pesten, vernederen of beledigen: hoe haalden we het in ons hoofd? Het mag wel hard zijn, maar alleen voor jezelf.  Er is in mijn ogen zoveel talent verloren gegaan omdat de druk te hoog was. Zonde toch?” Hij coacht veel topsporters, van gouden olympiërs tot sporters die uiteindelijk gestopt zijn, omdat ze het niet meer op konden brengen. "Druk doet zoveel met mensen.”

"Hoeveel blessures zijn er ontstaan die onnodig waren?”, zegt Middelkamp. "Hoeveel sporters staan kotsmisselijk aan de start van een wedstrijd? Ik coachte een profvoetballer die al na tien minuten helemaal stuk zat, terwijl hij fysiek en conditioneel boven de rest uitstak. Allemaal spanning. Er zijn nog steeds coaches die zich laten leiden door woede, angst en twijfel. Zij zeggen dingen die niet kunnen of worden boos op hun pupillen. Dat vind ik puur onvermogen.” 

Sporters lachen niet 

Hoe word je in een harde, boze wereld op een positieve manier de beste en ben je ook nog weerbaar genoeg? "Door je gezonde verstand te gebruiken”, vindt Middelkamp. "Is het nodig om 30 uur per week te trainen, zoals de turnsters doen? is het nodig om als schaatser in de zomer per dag 150 kilometer te gaan fietsen, terwijl je in de winter maar 5 kilometer gaat schaatsen? Anders denken helpt. Ook belangrijk: heb plezier in wat je doet. Ik zie veel te weinig sporters lachen, dat is doodzonde. Waarom sta je er dan?”

Max Verstappen, Mathieu van der Poel en Sven Kramer vindt de mental coach voorbeelden van sporters die letterlijk goed in de wedstrijd zitten. "Kramer komt lachend een hal binnen, maakt praatjes, wekt een wave op in het publiek en gaat pas een paar minuten voor de start in concentratie. En hij wint ook nog. Top. Hij zoekt ook nooit naar excuses. Net als Max Verstappen, Mathieu van der Poel en Epke Zonderland. Ze zijn overtuigend, daar geniet ik van als kijker.”

"Altijd kijken naar iemands karakter”, zegt Ten Hag, die jaren geleden als hoofd van de jeugdopleiding van FC Twente al de de deur openzette voor mentale coaching. "Dat was destijds baanbrekend. We lieten karakters van talenten ontleden. Dat doe ik tot op de dag van vandaag nog steeds. Sporters hebben prikkels nodig en de een heeft een andere aanpak nodig dan een ander. Dat is niet nieuw, wel heel belangrijk. Ook heel belangrijk vind ik: je coacht op gedrag, nooit op de persoon. Daar ligt voor mij echt de grens.”

Trainingsmethodes

Als je het over verandering in topsport hebt, gaat het om de andere benadering van de sporter, maar ook om veranderingen in trainingsmethodes. De grootste vernieuwers hebben het meeste succes, denkt mental coach Ben Middelkamp. "Je moet elke keer een nieuwe prikkel geven”, zegt Erik ten Hag.

"Nederlanders zijn inmiddels enorm begaafd geworden in trainingsmethodes”, vindt Middelkamp "Toch zie ik nog altijd dat coaches en trainers vasthouden aan oude methodes. Het is moeilijk om te veranderen en om iets anders te durven dan de rest. Dat heeft vaak met onzekerheid te maken. Als ik hier in de buurt kijk, vind ik Frank Wormuth, de trainer van Heracles, een voorbeeld. Hij durfde wel te veranderen.”

Keiharde discipline

De Duitsers stonden in het verleden bekend om hun keiharde discipline en regime, maar de afgelopen jaren is er een kentering gekomen. Wormuth was als hoofddocent van de Duitse voetbalbond een van de grondleggers van de veranderingen in het Duitse voetbal. "Kijk ook naar Jürgen Klopp bij Liverpool en Hans-Dieter Flick bij Bayern München. Ze passen zoveel meer toe dan vroeger en hebben er succes mee”, zegt Middelkamp.

Uit comfortzone

"Ik geef elke club waar ik werk een prikkel”, legt Ten Hag, de trainer van Ajax, zijn succes uit. "Soms is het heel simpel. Bij Go Ahead maakte ik alles professioneler: er kwam een krachthonk, bedjes om te rusten en we serveerden lunch. Dat was daar anders dan anders. Bij Utrecht veranderde ik het systeem en haalde de ploeg op die manier uit hun comfortzone. Peter Bosz, mijn voorganger bij Ajax, begon met hoog druk zetten, daar zijn we mee verder gegaan. Het is niet nieuw, maar we maken andere combinaties. Ik zoek altijd naar manieren om te vernieuwen en te innoveren.”

 

Naar het artikel